Gisteren zat ik in een ruimte vol slimme mensen. Onderzoekers, ondernemers, beleidsmakers – allemaal verzameld voor de kick-off van DEGREE, een Europees onderzoeksproject om de entrepreneurial, digital en green skills meetbaar beter te ontwikkelen. Een mooi initiatief, met een stevige financiële injectie, dat de komende drie jaar moet uitwijzen hoe we ondernemerschapsvaardigheden kunnen versterken binnen hoger onderwijs, vocational education en KMO’s.

Na een uitermate boeiende keynote van Koen Collier, HR bij Plukon – waar ik zeker nog op terugkom – werden de eerste vragen naar de zaal gesteld. En de reacties waren voorspelbaar: suggesties, oplossingen, ideeën voor uitvoering. Alsof het probleem al helder was. Alsof de context voldoende in vraag werd gesteld.
Ik irriteerde me.
Niet omdat mensen geen goede intenties hadden. Maar omdat niemand de pauzeknop indrukte om te vragen of we wel het juiste probleem aan het oplossen waren.
Problemen oplossen zonder ze eerst te begrijpen
Als je een groep slimme, actiegerichte mensen samenbrengt en zegt: “Los dit op”, dan springen ze meteen naar de oplossing. Maar de beste oplossing voor het verkeerde probleem blijft nutteloos.
Daarom geloof ik in drie principes die we gisteren collectief leken te missen:
Het definitieprincipe
Is het probleem wel op te lossen binnen het doosje waarin gekeken wordt? Was het project met bijhorende subsidie erdoor krijgen de werkelijke drijfveer, of toch de meerwaarde die de partners nastreven en zoeken? Ik denk niet dat we bezigheidstherapie moeten organiseren – het is écht nuttig om het probleem dieper te onderzoeken. Maar wie neemt nu de verantwoordelijkheid voor die analyse?
Ook in samenwerking moet iemand de leiding nemen en keuzes maken. Laat niet iemand anders het probleem voor je definiëren. Begrijp waar het écht over gaat.
Het root cause-principe
Zoek naar de diepere oorzaak. Zijn gebrekkige skills het probleem? Of een gemis aan levenservaring? Wees niet tevreden met het behandelen van symptomen. We hebben mensen nodig die zin hebben om problemen structureel op te lossen, ook maatschappelijke!
Het firewall-principe
Hou probleemdefinitie en probleemoplossing gescheiden.
Eerst de juiste vragen stellen, pas daarna de antwoorden zoeken.
Wat me opviel, is dat we spraken over ‘skills’. Maar bedoelden we dat wel?
Gedrag vs. vaardigheden: Waar gaat dit écht over?
Vaardigheden suggereren een leerbaar, repeteerbaar proces. Je kunt leren pitchen, een businessmodel canvas invullen, je digitale competenties aanscherpen. Maar ondernemerschap is veel meer dan dat. Het is nature én nurture.
Gedrag is iets anders.
Ondernemend denken betekent:
• Onzekerheid omarmen. Niet wachten op perfectie, maar doen en aanpassen.
• Creatieve frictie. Het vermogen om tegenstrijdige ideeën naast elkaar te laten bestaan en nieuwe verbanden te zien.
• Leren door mislukken. Niet als falen, maar als noodzakelijke iteratie.
Dit zijn geen ‘skills’ die je even in een cursus propt. Dit is gedrag dat je ontwikkelt.
De illusie van een kant-en-klare toolbox
Het onderzoeksproject wil een toolbox opleveren – een verzameling methodes en technieken waaruit trainers en leerders kunnen kiezen. Dat klinkt praktisch. Maar als we enkel tools aanbieden zonder de juiste gedragingen te kweken, bouwen we een bibliotheek zonder dat iemand leert lezen.
Gedrag ontwikkel je niet via een lessenpakket. Gedrag ontstaat door ervaring, niet door theorie. Gedrag ontstaat door een mix van deliberate play, scaffolding, experimenteren, frictie, reflectie en doen.
Daarom denk ik dat we ondernemerschapseducatie niet op universiteiten en hogescholen moeten beginnen. We moeten veel vroeger starten. Niet tijdens of na de adolescentie, maar al vanaf de kleuterklas.
Kinderen leren ondernemend zijn door zelf hun wereld te verkennen, door fouten te maken, door vrij te spelen zonder opgelegde structuren, maar in context te begeleiden op het tempo van elkeen en zonder de ambitie om 'de grootste hoop over de minimumgrens te tillen'.
Pas als je die natuurlijke nieuwsgierigheid en leergierigheid cultiveert, kan je later vaardigheden toevoegen.
En ja – het zal hand in hand moeten gaan. Hypergepersonaliseerd. Aangevuld met de informatietechnologie die ons in een nieuw (datagedreven en AI-assistants) tijdperk schiet. Een tijdperk waarin onze menselijke relevantie opnieuw gedefinieerd zal worden.
Eerst begrijpen, dan bouwen
Mijn grootste les van gisteren? We zijn met de juiste dingen bezig, maar we stellen nog te weinig de juiste vragen.
• Wat is het probleem dat we écht proberen op te lossen?
• Gaat het over vaardigheden of over gedrag?
• En als het over gedrag gaat – beginnen we dan niet véél te laat?
Want als we blijven focussen op skills zonder naar gedrag te kijken, lossen we misschien nooit het échte probleem op.
Zullen we dat gesprek aangaan?
Comments